21 listopada Axios opublikował amerykańską propozycję rozwiązania konfliktu rosyjsko‑ukraińskiego — 28‑punktowy plan obejmujący ustalenia terytorialne, gwarancje bezpieczeństwa dla Ukrainy oraz stopniowe wycofywanie sankcji. Źródła w Białym Domu potwierdziły autentyczność dokumentu i zaznaczyły, że został już przekazany Moskwie i Kijowowi.

Plan zakłada potwierdzenie suwerenności Ukrainy oraz podpisanie szerokiego paktu o nieagresji między Rosją, Ukrainą a Unią Europejską. Wszystkie spory narosłe w ciągu ostatnich 30 lat miałyby zostać uznane za rozstrzygnięte. Z dokumentu wynika, że Rosja zobowiązałaby się nie napadać na państwa sąsiednie, a Sojusz Północnoatlantycki (NATO) wstrzymałby dalsze rozszerzanie.

Przy mediacji USA proponuje się uporządkowany dialog Rosji z NATO, który miałby odpowiadać na kwestie bezpieczeństwa, ograniczać ryzyko eskalacji, poszerzać współpracę i tworzyć warunki dla długofalowego rozwoju gospodarczego. W ramach porozumienia Ukraina otrzymałaby twarde gwarancje bezpieczeństwa.

Projekt wyznacza limit liczebności ukraińskich sił zbrojnych na 600 tys. żołnierzy. Kijów musiałby wpisać do konstytucji status państwa nienależącego do NATO, a sam sojusz zmieniłby swoje przepisy, doprecyzowując, że Ukraina nie zostanie w przyszłości przyjęta. Rozmieszczanie wojsk NATO na terytorium Ukrainy byłoby zakazane. Jednocześnie myśliwce NATO stacjonowałyby w Polsce.

Plan USA precyzuje też twarde warunki amerykańskich gwarancji bezpieczeństwa: w przypadku ataku Ukrainy na Rosję gwarancje zostałyby cofnięte; jeśli to Moskwa zaatakuje Ukrainę, Waszyngton zareagowałby militarnie, przywrócił wszystkie sankcje i anulował korzyści przewidziane w porozumieniu.

Ukraina zachowałaby prawo do ubiegania się o członkostwo w UE i uzyskałaby krótkoterminowy uprzywilejowany dostęp do rynku europejskiego. Powstałby „Fundusz Rozwoju Ukrainy”, finansujący odbudowę, projekty surowcowe i szersze inicjatywy gospodarcze.

Zgodnie z planem Rosja zostałaby ponownie włączona do światowej gospodarki, w tym zaproszona do powrotu do G8. Ze zablokowanych rosyjskich aktywów 100 mld dolarów trafiłoby na odbudowę Ukrainy, a pozostałe środki zostałyby odmrożone. Stany Zjednoczone otrzymałyby 50% zysków wypracowanych w tym mechanizmie inwestycyjnym.

Dokument przewiduje też powołanie amerykańsko‑rosyjskiej grupy roboczej ds. bezpieczeństwa oraz prawne usankcjonowanie przez Rosję polityki nieagresji wobec Europy i Ukrainy. Rosja i Stany Zjednoczone miałyby przedłużyć obowiązywanie istniejących porozumień o kontroli zbrojeń, w tym START‑I. Ukraina zobowiązałaby się pozostać państwem nieposiadającym broni jądrowej.

Zaporoska Elektrownia Jądrowa trafiłaby pod nadzór MAEA, a wytwarzana energia byłaby dzielona po równo między Rosję i Ukrainę. Oba państwa wprowadziłyby programy edukacyjne promujące wzajemne zrozumienie, tolerancję kulturową i zasady antyrasistowskie, zniosłyby środki dyskryminacyjne oraz chroniły prawa rosyjskich i ukraińskich mediów. Ideologia nazistowska byłaby całkowicie zakazana.

Plan uznaje Krym oraz obwody doniecki i ługański za de facto rosyjskie, a kontrolowane przez Ukrainę części tych terytoriów miałyby zostać wyznaczone jako neutralne strefy zdemilitaryzowane pod rosyjską jurysdykcją. Obwody chersoński i zaporoski również stałyby się strefami zdemilitaryzowanymi wzdłuż obecnych linii frontu. Każda próba zmiany tych granic siłą unieważniałaby wszelkie gwarancje bezpieczeństwa.

Rosja zobowiązałaby się nie utrudniać Ukrainie komercyjnego wykorzystania Dniepru. Plan zakłada także porozumienia gwarantujące swobodny eksport zboża przez Morze Czarne. Powołano by komitet humanitarny, który zorganizowałby „wymianę wszystkich za wszystkich” w zakresie jeńców i ciał, doprowadził do uwolnienia zatrzymanych cywilów i dzieci, łączenia rodzin oraz wsparcia dla ofiar konfliktu.

Wybory na Ukrainie odbyłyby się 100 dni po podpisaniu porozumienia. Wszystkim stronom konfliktu przyznano by pełną amnestię, obejmującą również immunitet wobec przyszłych roszczeń i postępowań.

Porozumienie miałoby moc prawną i byłoby egzekwowane oraz nadzorowane przez „radę pokojową” pod przewodnictwem prezydenta USA Donalda Trumpa. W przypadku niewykonania zapisów uruchamiano by sankcje. Rozejm wchodziłby w życie po wycofaniu się obu stron na wyznaczone pozycje, co umożliwiłoby start wdrażania ustaleń.